LIVE POWERFUL
Zelfverdediging of noodweer,
is het legitieme onmiddelijke en noodzakelijke geweld
uitgeoefend door een persoon teneinde een actuele, ernstige
en wederrechtelijke bedreiging
op de eigen persoon of op te persoon van een ander af te weren,
waarbij de bedreiging de fysieke integriteit, de vrijheid of het seksueel zelfbeschikkingsrecht aantast.
Onrechtmatige aanval
Enkel wanneer de aanval niet gerechtvaardigd is, zal ertegen verweerd kunnen worden. Zo zal iemand die gearresteerd wordt op basis van een rechtmatig aanhoudingsmandaat zich niet kunnen verweren. Of met betrekking tot de aanval een schulduitsluitingsgrond speelt, waardoor de aanvaller niet bestraft kan worden, is niet relevant. Zelfs dan is een beroep op de wettige verdediging mogelijk.
Onafwendbare aanval
De aanval moet nakend zijn, zodat enkel nog een beroep op de wettige verdediging mogelijk is. Hierbij moet de rechter zich verplaatsen in de persoon wie aangevallen wordt.
Ook deze voorwaarde is gebaseerd op de bezorgdheid om een te algemeen voorschrift te creëren. Slechts wanneer geen enkele andere optie mogelijk is, waaronder het ter hulp roepen van de overheid, is een eigen daad te rechtvaardigen.
Aanval tegen personen
Deze voorwaarde is met verve de meest controversiële en staat onder constante druk van de publieke opinie.
Wettige verdediging is alleen mogelijk voor het afweren van een aanslag tegen de fysieke integriteit van een persoon.
Fysieke integriteit moet ruim geïnterpreteerd worden, ook een aanslag tegen de vrijheid of eerbaarheid kan resulteren in wettige zelfverdediging.
Het kan ook gaan om de integriteit van een andere persoon. In die zin is het correcter om over wettige verdediging of noodweer te spreken. De verdediging zal immers niet steeds op de eigen persoon betrekking hebben.
Het afweren om bijvoorbeeld de diefstal van goederen te voorkomen is naar Belgisch recht onder geen enkele voorwaarde toegelaten. Zo zal de diamantair die geconfronteerd wordt met een ramkraak geen recht hebben om de dieven onder vuur te nemen wanneer zijn eigen fysieke integriteit of deze van andere personen niet op het spel staat. Om dezelfde reden is het absoluut niet toegelaten, op het vlak van wettige verdediging, om een vluchtende dief neer te schieten.
Proportionaliteit
Wettige verdediging is geen vrijgeleide om excessief geweld toe te passen. Enkel het geweld dat in verhouding staat tot de aanval is gerechtvaardigd. Zouden slagen voldoende zijn geweest om de aanval af te weren, dan is doodslag niet proportioneel en dus niet toegelaten.
Deze voorwaarde is opnieuw moeilijk toepasbaar en zal door de feitenrechter een toetsing van de feiten vereisen. Stelt de feitenrechter vast dat de doodslag in verhouding stond tot de dreiging die de verdediger ervoer, dan zal deze gerechtvaardigd worden indien aan alle overige voorwaarden voldaan is.
Wettelijke vermoedens
Er zijn twee wettelijke vermoedens waarbij de dader van de verdediging automatisch onder de voorwaarden van de wettige verdediging bevindt.
De vermoedens vinden toepassing bij de nachtelijke afwering van inklimming in een bewoond huis en de verdediging tegen diefstal of plundering met geweld.
Deze vermoedens zijn weerlegbaar, hoewel oorspronkelijk de verdediging van diefstal met geweld als onweerlegbaar vermoeden werd ingevoerd.
Bij de twee toepassingsgevallen gaat de wetgever er vanuit dat de toepassingsvoorwaarden voor wettige verdediging vervuld zijn.
Blijkt achteraf dat dit niet het geval was, wanneer bijvoorbeeld het geweld excessief was, of er geen bedreiging was van de eigen integriteit of deze van derden, zal het beroep op wettelijke verdediging niet aanvaard worden.
uittreksel uit het strafwetboek:
AFDELING IV. - GERECHTVAARDIGDE DOODSLAG, GERECHTVAARDIGDE VERWONDINGEN EN GERECHTVAARDIGDE SLAGEN.
Art. 416. Er is noch misdaad, noch wanbedrijf, wanneer de doodslag, de verwondingen en de slagen geboden zijn door de ogenblikkelijke noodzaak van de wettige verdediging van zich zelf of van een ander.
Art. 417. Onder de gevallen van ogenblikkelijke noodzaak van de verdediging worden de twee volgende gevallen begrepen :
Wanneer de doodslag gepleegd wordt, wanneer de verwondingen of de slagen toegebracht worden bij het afweren, bij nacht, van de beklimming of de braak van de afsluitingen, muren of toegangen van een bewoond huis of appartement of de aanhorigheden ervan, behalve wanneer blijkt dat de dader niet kon geloven aan een aanranding van personen, hetzij als rechtstreeks doel van hem die poogt in te klimmen of in te breken, hetzij als gevolg van de weerstand welke diens voornemen mocht ontmoeten;
Wanneer het feit plaatsheeft bij het zich verdedigen tegen de daders van diefstal of plundering die met geweld tegen personen wordt gepleegd.